وزەی نوێبووەوە لە نێوان سووتەمەنی بەردینیدا بە کێبڕکێی تێچوون دەمێنێتەوە CrisisTweet

ڕاپۆرتی نوێی ئیرێنا دەریدەخات کە نزیکەی دوو لەسەر سێی وزەی نوێبووەوە کە لە ساڵی ٢٠٢١دا زیادکراوە، تێچووی کەمتر بووە لە هەرزانترین بژاردەکانی خەڵوز لە وڵاتانی جی ٢٠.

ئەبوزەبی، ئیمارات، ١٣ی تەمموزی ٢٠٢٢ – تێچووی وزەی نوێبووەوە لە ساڵی ٢٠٢١دا بەردەوام بوو لە دابەزین، چونکە ئاستەنگەکانی زنجیرەی دابینکردن و بەرزبوونەوەی نرخی کاڵاکان هێشتا کاریگەری تەواوی خۆیان لەسەر تێچووی پڕۆژەکان نیشان نەداوە. تێچووی کارەبای بای وشکانی بە ڕێژەی ١٥% و بای دەریایی بە ڕێژەی ١٣% و PV خۆر بە ڕێژەی ١٣% دابەزیوە بە بەراورد بە ساڵی ٢٠٢٠.

تێچووی بەرهەمهێنانی کارەبای نوێبووەوە لە ساڵی ٢٠٢١، کە ئەمڕۆ لەلایەن ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی نوێبووەوە (IRENA) بڵاوکراوەتەوە، دەریدەخات کە نزیکەی دوو لەسەر سێ یان ١٦٣ گیگاوات (GW) لە وزەی نوێبووەوەی تازە دانراو لە ساڵی ٢٠٢١دا تێچووی کەمتر بووە لە هەرزانترین بژاردەی جیهان کە بە خەڵوز کاردەکات لە... گروپی ٢٠. ئایرێنا مەزەندە دەکات کە بە لەبەرچاوگرتنی بەرزی نرخی ئێستای سووتەمەنی بەردینی، ئەو وزەی نوێبووەوە کە لە ساڵی ٢٠٢١دا زیادکراوە، نزیکەی ٥٥ ملیار دۆلار لە تێچووی بەرهەمهێنانی وزەی جیهانی لە ساڵی ٢٠٢٢دا پاشەکەوت دەکات.

ڕاپۆرتە نوێیەکەی ئیرێنا ئەو ڕۆڵە گرنگە پشتڕاست دەکاتەوە کە وزەی نوێبووەوە کە کێبڕکێی تێچوون دەکات لە چارەسەرکردنی حاڵەتە فریاگوزارییەکانی وزە و کەشوهەوای ئەمڕۆدا بە خێراکردنی گواستنەوەکە بەگوێرەی سنووری گەرمبوونی 1.5 پلەی سەدی و ئامانجەکانی ڕێککەوتنی پاریس. وزەی خۆر و با، بە ماوەی تاڕادەیەک کورتی پێشخستنی پڕۆژەکانیان، نوێنەرایەتی تەختەی گرنگ دەکەن لە هەوڵەکانی وڵاتان بۆ کەمکردنەوەی خێرا و لە کۆتاییدا قۆناغ بە قۆناغ کۆتاییهێنان بە سووتەمەنی بەردینی و سنووردارکردنی ئەو زیانە ئابوورییە گەورەیانەی کە دەیگەیەنن لە بەدواداچوونی سفری پاک.

فرانسیسکۆ لا کامێرا، بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیای IRENA دەڵێت: "وزە نوێبووەکان بە دووری هەرزانترین جۆری کارەبایە لە ئێستادا". ئاماژەی بەوەشکردووە، “٢٠٢٢ نموونەیەکی توند و تیژە کە بەرهەمهێنانی کارەبای نوێبووەوە چەندە لە ڕووی ئابوورییەوە بووەتە شتێکی بەردەوام. وزەی نوێبووەوە ئابوورییەکان لە نرخی ناجێگیر و هاوردەکردنی سووتەمەنی بەردینی ڕزگار دەکات، تێچووی وزە سنووردار دەکات و خۆڕاگری بازاڕ بەرز دەکاتەوە – تەنانەت زیاتریش ئەگەر قەیرانی وزەی ئەمڕۆ بەردەوام بێت.”

ئاماژەی بەوەشکردووە، “لەکاتێکدا ڕەنگە لە دۆخی ئێستادا وەڵامدانەوەی کاتی قەیرانەکان پێویست بێت، بەڵام بیانوو بۆ نەرمکردنی ئامانجەکانی کەشوهەوا لە ناوەڕاست تا درێژخایەندا ناگرێتەوە. دۆخی ئەمڕۆ بیرخستنەوەیەکی وێرانکەر و وێرانکەرە کە وزەی نوێبووەوە و پاشەکەوتکردنی وزە داهاتووە. لەگەڵ ئەوەی کە COP27 لە میسر و COP28 لە ئیمارات لە پێشە، وزەی نوێبووەوە وزەی گونجاو دەدات بە حکومەتەکان بۆ ئەوەی لەگەڵ سفری تۆڕدا هاوتەریب بن و بەڵێنەکانیان بۆ کەشوهەوا بگۆڕن بۆ کردەیەکی کۆنکرێتی لەگەڵ سوودی ڕاستەقینە بۆ خەڵکی سەر زەوی” زیادی کرد.

وەبەرهێنان لە وزەی نوێبووەوەدا بەردەوامە لە پێدانی پاداشتی گەورە لە ساڵی ٢٠٢٢دا، وەک لە داتاکانی تێچووی IRENAدا ئاماژەی پێکراوە. لە وڵاتانی دەرەوەی OECD، 109 گیگاوات زیادکردنی وزەی نوێبووەوە لە ساڵی 2021 کە تێچووی کەمترە لە هەرزانترین بژاردەی نوێی سووتەمەنی بەردینی، ساڵانە لانیکەم 5.7 ملیار دۆلار تێچوونەکان بۆ 25-30 ساڵی داهاتوو کەمدەکاتەوە.

هەروەها بەرزبوونەوەی نرخی خەڵوز و غازی بەردینی لە ساڵانی ٢٠٢١ و ٢٠٢٢دا توانای کێبڕکێی سووتەمەنی بەردینی بە قووڵی تێکدەدات و وزەی خۆر و با سەرنجڕاکێشتر دەکات. بۆ نموونە لەگەڵ بەرزبوونەوەی بێ وێنەی نرخی غازی بەردینی ئەوروپا، بەرهەمهێنانی غازی بەردینی نوێ لە ئەوروپا بە درێژایی تەمەنی زیاتر دەبێتە نائابووری، ئەمەش مەترسییەکانی گیرخواردنی سەروەت و سامان زیاد دەکات.

نموونەی ئەوروپی نیشان دەدات کە تێچووی سووتەمەنی و CO2 بۆ وێستگە غازییەکانی ئێستا ڕەنگە بە تێکڕا چوار بۆ شەش هێندە زیاتر بێت لە ساڵی 2022 لە تێچووی تەمەنی PV خۆری نوێ و بای سەر زەوی کە لە ساڵی 2021دا بەکارهێنراوە. لە نێوان مانگەکانی یەکەم و ئایاری 2022، بەرهەمهێنانی وزەی خۆر و با لەوانەیە هاوردەکردنی سووتەمەنی بەردینی ئەوروپای بە قەبارەی کەمتر لە 50 ملیار دۆلار پاشەکەوت کردبێت، کە زۆربەیان گازی بەردینی.

سەبارەت بە زنجیرەکانی دابینکردن، زانیارییەکانی IRENA ئەوە پیشان دەدەن کە هێشتا هەموو زیادبوونی تێچووی کەرەستە نەگوازراوەتەوە بۆ نرخی ئامێرەکان و تێچووی پڕۆژەکان. ئەگەر تێچووی ماددی بە بەرزی بمێنێتەوە، ئەوا فشارەکانی نرخ لە ساڵی ٢٠٢٢ زیاتر بەرچاو دەبن. بەڵام ڕەنگە زیادبوونەکان بەهۆی دەستکەوتە گشتییەکانی وزەی نوێبووەوە کە کێبڕکێی تێچوونیان هەیە بە بەراورد لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی سووتەمەنی بەردینی بچووکتر بێت.

تەواوی ڕاپۆرتی تێچووی بەرهەمهێنانی کارەبای نوێبووەوە لە ساڵی ٢٠٢١ بخوێنەرەوە.